9 lá cây trị tiêu đờm phổ biến trong y học cổ truyền Việt Nam

Cơ thể tiết quá nhiều đờm có thể gây nên tình trạng khó chịu như ho đờm kéo dài, khó thở và cảm giác tức ngực. Trong y học cổ truyền Việt Nam, việc sử dụng các loại lá cây trị tiêu đờm đã được áp dụng từ hàng nghìn năm và vẫn được ưa chuộng đến ngày nay.

Bài viết này sẽ giới thiệu đến bạn những loại lá cây trị tiêu đờm hiệu quả, cách thức sử dụng chúng và những lưu ý quan trọng khi áp dụng các phương pháp tự nhiên này.

Vì sao nên dùng lá cây trị tiêu đờm thay vì thuốc?

Sử dụng lá cây trị tiêu đờm là phương pháp dân gian đã có từ lâu đời, được đánh giá cao nhờ những ưu điểm vượt trội:

• Tự nhiên – an toàn – lành tính, không gây tác dụng phụ.

• Chi phí thấp, nguyên liệu dễ tìm ngay trong vườn hoặc chợ.

• Có thể kết hợp cùng chế độ ăn uống và xông hơi để tăng hiệu quả.

• Phù hợp với cả trẻ nhỏ, người cao tuổi và phụ nữ mang thai (có hướng dẫn).

9 lá cây trị tiêu đờm phổ biến trong y học cổ truyền Việt Nam

1. Lá húng chanh

Lá húng chanh là một trong những loại lá cây trị tiêu đờm phổ biến nhất trong y học cổ truyền Việt Nam. Với hương thơm đặc trưng, lá húng chanh chứa các tinh dầu tự nhiên có tác dụng kháng khuẩn, long đờm và giảm ho hiệu quả.

Thành phần và tác dụng:

• Chứa tinh dầu với thành phần chính là citral, limonene và geraniol
• Có tính ấm, giúp làm loãng đờm và dễ dàng đào thải
• Kháng khuẩn, kháng viêm tự nhiên

2. Lá hẹ

Lá hẹ không chỉ là một loại rau gia vị quen thuộc mà còn là một vị thuốc quý trong việc điều trị các bệnh về đường hô hấp hiệu quả.

Thành phần và công dụng:

• Chứa các hợp chất lưu huỳnh, allicin có tác dụng kháng khuẩn mạnh
• Giàu vitamin C và các khoáng chất thiết yếu
• Có tính ấm, giúp tăng cường tuần hoàn máu và làm loãng đờm

3. Lá tía tô

Lá tía tô không chỉ là một loại rau gia vị phổ biến mà còn được nhiều người sử dụng trong những bài thuốc dân gian. Với hương thơm đặc trưng, lá tía tô có tác dụng giải cảm, tiêu đờm và giảm ho hiệu quả.

Thành phần và tính dược:

• Chứa tinh dầu perillaldehyde và limonene
• Có tính ấm, giúp đẩy đờm ra ngoài
• Kháng khuẩn và kháng virus tự nhiên

4. Lá bạc hà

Lá bạc hà với hương thơm mát dịu đặc trưng, giúp làm thông thoáng đường hô hấp.

Thành phần và đặc tính:

• Chứa menthol – có tác dụng làm mát, giảm viêm và thông mũi
• Giàu các hợp chất flavonoid có tính kháng viêm
• Tạo cảm giác mát lạnh, giúp giảm kích ứng cổ họng

5. Lá kinh giới

Lá kinh giới có vị hơi cay, mùi thơm nhẹ và là một trong những lá cây trị tiêu đờm quý trong y học cổ truyền Việt Nam, đặc biệt hiệu quả với các triệu chứng cảm lạnh, ho đờm do phong hàn.

Thành phần và công dụng:

• Chứa tinh dầu giàu thymol và carvacrol có tác dụng kháng khuẩn
• Có tính ấm, giúp giải biểu (đẩy phong hàn ra ngoài)
• Kích thích tiết mồ hôi, giúp hạ sốt và đẩy đờm

6. Lá trà xanh

Lá trà xanh (chè xanh) không chỉ có tác dụng thanh nhiệt, giải độc mà còn giúp làm sạch niêm mạc họng, hỗ trợ kháng khuẩn, khử mùi và làm dịu họng khi bị đờm.

Thành phần và lợi ích:

• Chứa catechin và polyphenol – các chất chống oxy hóa mạnh
• Giàu L-theanine giúp làm dịu cổ họng
• Có tính ấm nhẹ, giúp làm loãng đờm và kích thích đào thải

7. Lá mã đề

Lá mã đề là một vị thuốc quý trong Đông y, có vị ngọt, tính mát. Được coi là một trong những lá cây trị tiêu đờm hiệu quả, đặc biệt với các trường hợp ho khan chuyển sang ho có đờm.

Đặc tính y học:

• Chứa các glycoside aucubin và catalpol có tác dụng kháng viêm
• Giàu mucilage giúp làm dịu niêm mạc đường hô hấp
• Có tính mát, giúp thanh nhiệt, tiêu đờm và giải độc

Cách sử dụng: Lấy 15-20g lá mã đề tươi hoặc 10g lá khô, đun sôi với 500ml nước trong khoảng 15-20 phút. Uống nước này 2 lần/ngày, có thể thêm một chút đường phèn hoặc mật ong để cải thiện vị. Lá mã đề đặc biệt hiệu quả đối với đờm vàng hoặc xanh do viêm nhiễm.

8. Lá sả

Lá sả thường được biết đến trong các bài thuốc xông hơi hỗ trợ hô hấp. Dù không trực tiếp làm loãng đờm, sả có tác dụng mở thông khí đạo, hỗ trợ tiêu đờm qua xông rất hiệu quả.

Thành phần và công dụng:

• Chứa citral và limonene có tác dụng kháng khuẩn
• Giàu tinh dầu giúp làm ấm cơ thể, thông khí
• Có tính ấm, giúp tăng cường tuần hoàn và làm loãng đờm

Cách sử dụng: Dùng 3-4 thân sả tươi (bao gồm cả lá), đập dập và cắt khúc. Đun sôi với 500ml nước trong khoảng 15 phút. Uống nước này 2-3 lần/ngày, mỗi lần khoảng 150ml. Có thể kết hợp sả với gừng tươi và một chút mật ong để tăng hiệu quả tiêu đờm.

9. Lá dâu tằm (Tang diệp)

Lá dâu tằm hay còn gọi là Tang diệp trong Đông y, là một loại lá cây trị tiêu đờm quý, đặc biệt hiệu quả đối với ho đờm do phong nhiệt hoặc viêm họng.

Thành phần và đặc tính:

• Chứa các flavonoid và alkaloid có tác dụng kháng viêm
• Giàu vitamin C và các khoáng chất thiết yếu
• Có tính mát, giúp thanh phế, tiêu đờm và giảm ho

Các bài thuốc dân gian kết hợp từ lá cây trị tiêu đờm

Bài thuốc húng chanh + lá hẹ + đường phèn

Dùng cho người bị ho có đờm, khàn tiếng, kể cả trẻ nhỏ từ 1 tuổi trở lên. Giúp tiêu đờm, giảm ho, làm dịu cổ họng.

Nguyên liệu:

• 10 lá húng chanh

• 10 lá hẹ

• 1 thìa nhỏ đường phèn (hoặc mật ong nếu không có)

Cách làm đơn giản

1. Rửa sạch, cắt nhỏ lá húng chanh và lá hẹ.

2. Cho lá + đường phèn vào chén sứ (chén ăn cơm), đậy nắp hoặc bọc kín bằng màng bọc thực phẩm.

3. Đặt chén vào nồi, đổ nước vào nồi cho tới 1/3 chén. Đun sôi và hấp khoảng 15 phút.

4. Sau khi hấp xong, lấy nước cốt ra (vắt hoặc chắt) và uống ấm.

 Xông hơi: lá tía tô + lá sả + gừng + kinh giới

Dùng cho người nghẹt mũi, ho có đờm, cảm lạnh. Làm thông mũi, tiêu đờm, ấm cơ thể.

Nguyên liệu:

• 1 nắm lá tía tô

• 1 nắm lá kinh giới

• 3–4 cây sả (đập dập)

• 3–5 lát gừng tươi

• 1 nồi nước (khoảng 1.5 lít)

Cách làm đơn giản:

1. Đun sôi nước trong nồi.

2. Khi nước sôi, thả tất cả nguyên liệu vào, đun tiếp 5 phút nữa.

3. Bắc nồi xuống,Trùm khăn kín đầu, xông hơi 10–15 phút (ngồi cách nồi 30–40cm).

4. Sau khi xông, lau khô mồ hôi và tránh gió.

Lưu ý: Không xông cho trẻ dưới 2 tuổi.

Sắc nước uống: lá mã đề + cam thảo + lá dâu tằm

Dùng cho người bị ho nhiều, đờm đặc, nóng trong người. Giúp thanh nhiệt, long đờm, làm dịu phổi.

Nguyên liệu:

• 1 nắm nhỏ lá mã đề khô (hoặc 2 nắm lá tươi)

• 1 thìa cà phê cam thảo khô

• 1 nắm lá dâu tằm khô

• 500ml nước lọc

Cách làm đơn giản:

1. Cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng 500ml nước.

2. Đun sôi rồi hạ nhỏ lửa, đun thêm 15–20 phút.

3. Chắt lấy nước thuốc, chia làm 2 lần uống trong ngày. Uống khi nước còn ấm.

Lưu ý:

• Không dùng cho người hay tiểu đêm, huyết áp thấp.

• Uống tối đa 5 ngày liên tiếp.

Cháo lá hẹ + tía tô trị đờm

Dùng cho người mệt mỏi, ho đờm, mất sức nhẹ.

Nguyên liệu:

• 2 muỗng gạo tẻ

• 5 lá hẹ

• 5 lá tía tô

• 1 lát gừng

Cách làm đơn giản:

1. Nấu cháo loãng từ gạo và gừng.

2. Khi cháo đã nhừ, cho lá hẹ và lá tía tô thái nhỏ vào.

3. Khuấy đều, nêm một chút muối (không nêm nhiều gia vị) rồi ăn khi đang nóng.

Tất cả các phương pháp sử dụng lá cây trị tiêu đờm nêu trên đều dựa trên kinh nghiệm dân gian và y học cổ truyền. Khi áp dụng, cần lưu ý về liều lượng và đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu cần đến cơ sở y tế nếu tình trạng không cải thiện hoặc trở nên nghiêm trọng hơn.

Đối tượng nên thận trọng khi sử dụng lá cây trị đờm

Mặc dù các lá cây trị tiêu đờm thường an toàn, một số đối tượng cần đặc biệt thận trọng khi sử dụng:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú:Một số loại lá cây có thể kích thích tử cung, ảnh hưởng đến thai nhi
• Trẻ em dưới 5 tuổi
• Người có bệnh lý mãn tính: thận, gan, hen suyễn, đái tháo đường.

Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ tiêu đờm

Bên cạnh việc sử dụng các lá cây trị tiêu đờm, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa tích tụ đờm.

Các thực phẩm nên tăng cường:

• Thực phẩm ấm: gừng, tỏi, ớt, hành – giúp làm loãng đờm và kích thích đào thải
• Thực phẩm giàu vitamin C: cam, quýt, chanh, ổi – tăng cường miễn dịch
• Các loại trà thảo mộc: trà gừng, trà húng chanh – giúp làm ấm cơ thể
• Nước ấm với mật ong: giúp làm dịu cổ họng và làm loãng đờm

Các thực phẩm nên hạn chế:

• Thực phẩm lạnh: đồ uống đá, kem, đồ ăn lạnh từ tủ lạnh
• Sữa và các sản phẩm từ sữa: có thể làm tăng độ đặc của đờm
• Đồ ngọt: bánh kẹo, nước ngọt – làm suy yếu hệ miễn dịch
• Thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ – gây khó tiêu và ảnh hưởng đến hệ hô hấp

Các loại lá cây trị tiêu đờm trong y học cổ truyền Việt Nam đã được sử dụng từ lâu đời và vẫn giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay. Các lá cây trị tiêu đờm là giải pháp tự nhiên, ít tác dụng phụ, nhưng cần được sử dụng đúng cách và với sự tham vấn của chuyên gia y tế khi cần thiết.

Lê Thị Hồng Mai – Nhiên viên 10 năm kinh nghiệm công ty GGAZ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp.