Thảo dược Xuyên tâm liên trong y học cổ truyền được mệnh danh là “vua của các vị đắng” nhưng lại mang đến nhiều công dụng thần kỳ trong việc trị nhiều loại bệnh như: ho, cảm lạnh, sốt, viêm đường hô hấp, viêm phế quản, viêm amidan, mụn nhọt,…
1. Tổng quan về cây dược liệu xuyên tâm liên
- Tên khoa học: Andrographis paniculata
- Thuộc họ: Ô rô (Acanthaceae)
- Nguồn gốc: Từ Ấn Độ và Sri Lanka
- Tên gọi khác: công cộng, hùng bút, nguyên cộng, lam khái liên, cây lá đắng, khô đảm thảo, nhất kiến kỷ,…
- Bộ phận dùng làm dược liệu: rễ, toàn cây phơi, sấy khô
Đặc điểm sinh trưởng
Xuyên tâm liên là loại cây nhỏ, cao tầm 0,4 -1m, thân mọc thẳng đứng, phân nhiều cành nhẵn. Lá hình mác, gốc thuôn, đầu nhọn, dài 3 – 10 cm, rộng 1-2 cm, mọc đối xứng. Hai mặt lá nhẵn, màu xanh lục.
Xuyên tâm liên mọc tự nhiên từ hạt vào khoảng tháng 4, tháng 5. Cây sinh trưởng và phát triển nhanh vào mùa xuân hè. Xuyên tâm liên thuộc loại cây ưa sáng, ưa mọc trên đất ẩm. Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp là 22-26 độ C, lượng mưa từ 1500-2500ml/năm.
Xuyên tâm liên sinh trưởng tốt trong môi trường nhiều ánh sáng và đất ẩm
Mùa hoa Xuyên tâm liên hoa vào tháng 9 đến tháng 12, còn mùa quả là từ tháng 1 đến tháng 2. Hoa mọc thành cụm ở các kẽ lá và đầu cành, từ gốc lên ngọn. Hoa Xuyên tâm liên có màu trắng, điểm những đốm hồng tím. Quả nang hẹp, thuôn dài khoảng 1,5 cm, có lông mịn, hạt tròn.
Khi cây sắp ra hoa thì lá teo lại và rụng dần. Quả xuyên tâm liên lúc già tự mở cho hạt thoát ra ngoài. Hạt có tỷ lệ nảy mầm cao (khoảng 70-80%). Thời gian nảy mầm khoảng sau 7 ngày.
Phân bố
- Trên thế giới: Xuyên tâm liên được tìm thấy ở Ấn độ, Sri Lanka (đây cũng là quê hương của loại thảo dược này). Ngoài ra, có còn được di thực sang các nước khu vực Nam Á, Đông Nam Á như Malaysia, miền nam Trung Quốc hay một số vùng ở Caribe, Trung Mỹ, Australia và châu Phi.
- Ở Việt Nam: Xuyên tâm liên thường mọc hoang hoặc được trồng phổ biến ở nhiều tỉnh miền Bắc.
Thu hoạch và sơ chế Xuyên tâm liên
- Thu hạt để lấy giống: tiến hành khi lá cây bắt đầu chuyển sang màu đỏ – vàng, tránh để quả khô dễ tách vỏ và rơi mất hạt.
- Thu hoạch để làm dược liệu: lấy toàn thân và lá cây, đem phơi hoặc sấy khô.
2. Thành phần, hoạt chất trong xuyên tâm liên
Theo các phân tích và nghiên cứu của y học hiện đại, trong toàn cây xuyên tâm liên có chứa tới 14 hợp chất glucozit và flavon, với hoạt chất chính là andrographolide, hoạt chất có tác dụng quan trọng trong việc ức chế quá trình gây viêm và hoạt động của nhiều loại virus, vi khuẩn gây bệnh.
Xuyên tâm liên chứa hoạt chất quan trọng ức chế nhiều loại virus, vi khuẩn gây bệnh
3. Tác dụng dược lý của Xuyên tâm liên
Xuyên tâm liên là một trong những vị thảo dược quý với nhiều tác dụng dược lý quan trọng.
Tác dụng kháng khuẩn
Theo một số kết quả nghiên cứu, dịch chiết từ lá xuyên tâm liên có tính kháng khuẩn và giúp ức chế sự phát triển của khuẩn Streptococcus aureus (tụ cầu vàng).
Thí nghiệm của nhà khoa học Radha và các cộng sự cũng chứng minh, chiết xuất ether, acetone, chloroform và ethanol từ lá và thân cây Xuyên tâm liên có tính kháng khuẩn với các loại khuẩn như: Enterococcus faecalis, Streptococcus pyogenes, Klebsiella pneumonia và Proteus Vulgaris.
Tác dụng kháng viêm
Những nghiên cứu mới nhất về tác dụng dược lý của Xuyên tâm liên cho thấy, hai hoạt chất andrographolide và dihydroxy dimethoxy flavone trong trong thảo dược này có tác dụng ức chế enzym protease chính của virus Sars-Cov-2. Nhờ đó, giúp làm giảm các triệu chứng viêm, cải thiện tình trạng viêm hô hấp, tăng cường hệ miễn dịch của người bệnh.
Xuyên tâm liên chứa hoạt chất quan trọng ức chế nhiều loại virus, vi khuẩn gây bệnh
Thử nghiệm lâm sàng về tác dụng điều trị viêm phế quản cấp và mãn tính của xuyên tâm liên cũng cho kết quả khả quan với gần 80% trường hợp giảm ho, đờm, khoảng cách giữa các đợt viêm xa hơn và người dùng bớt tức ngực, khó thở.
Đối với bệnh viêm phế quản cấp ở trẻ em, khi sử dụng xuyên tâm liên thời gian phục hồi được rút ngắn. Với trẻ thường bị nhiều đợt trong năm, uống Xuyên tâm liên dự phòng trong cả thời gian bình thường (uống 10 ngày trong tháng), các đợt viêm cấp giảm và thưa hơn.
Tác dụng chống oxy hóa
Hai nhà nghiên Verma và Vinayak đã đánh giá tác dụng chống oxy hóa của xuyên tâm liên thông qua một thí nghiệm trên gan ở chuột mắc ung thư hạch.
Kết quả cho thấy, dịch chiết từ Xuyên tâm liên làm tăng đáng kể các hoạt động của:
- Enzyme catalase (enzyme có tác dụng bảo vệ tế bào khỏi gốc tự do)
- Superoxide effutase (một chất có đặc tính chống oxy hóa mạnh)
- Glutathione-S-transferase (một nhóm enzyme có tác dụng vô hiệu hoá các độc tính, làm độc tính dễ dàng hòa tan và đào thải ra khỏi cơ thể)
Đồng thời làm giảm hoạt động của:
- Dehydrogenase lactate (một loại enzyme được giải phóng khi có tình trạng hủy hoại tế bào, gây tổn thương cơ, gan, bệnh lý huyết học).
Đặc biệt, so với so với chiết xuất ethanol, dịch chiết nước từ xuyên tâm liên (A. paniculata) có tác dụng chống oxy hóa cao hơn.
Tác dụng hạ sốt
Trong một nghiên cứu mù kép, bệnh nhân cảm sốt được điều trị với cao xuyên tâm liên, các triệu chứng lâm sàng giảm rõ rệt ở ngày thứ 4, thời gian cảm sốt cũng giảm đáng kể. Với bệnh nhân mắc viêm họng – amidan, hiệu quả giảm sốt và giảm viêm họng cũng rất tích cực, sau 3 ngày sử dụng.
Trong thử nghiệm với học sinh nhỏ uống Xuyên tâm liên trong 3 tháng, mỗi ngày 2 viên cao xuyên tâm liên, có nhóm placebo, cho thấy tác dụng làm giảm tỷ lệ học sinh bị cảm lạnh, chứng minh thuốc có tác dụng dự phòng cảm lạnh tốt.
4. Bài thuốc chữa bệnh có chứa Xuyên tâm liên
Y học cổ truyền và dân gian có nhiều bài thuốc chữa bệnh từ xuyên tâm đến nay vẫn được lưu truyền và áp dụng. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến từ Xuyên tâm liên.
Xuyên tâm liên có thể tán bột, sắc uống với nhiều dược liệu hoặc làm thuốc bổ tại chỗ
Bài thuốc chữa ho do lạnh:
- Đơn thuốc: Xuyên tâm liên (12g), địa cốt bì (10g), tang bạch bì (10g), cam thảo (8g).
- Bào chế: Tất cả vị thuốc đem sắc với 3 bát nước, sắc còn 1 bát. Chia 2 lần uống/ngày, uống lúc ấm. Dùng liền 5 ngày.
Bài thuốc chữa cảm mạo, đau đầu:
- Đơn thuốc: Xuyên tâm liên (45g)
- Bào chế: Tán thành bột mịn rồi đem uống. Chia uống 3 lần/ngày, 2g/lần uống, chiêu thuốc bằng nước ấm. Uống liền 5 ngày. Sau đó ăn cháo nóng.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm amidan:
- Đơn thuốc: Xuyên tâm liên, huyền sâm, mạch môn, kim ngân hoa. Lượng vị bằng nhau, mỗi vị 12g.
- Bào chế: Tất cả các vị thuốc đem sắc với 3 bát nước, sắc còn 1 bát. Chia uống 2 lần/ngày. Uống lúc còn ấm. Uống liền 9 ngày.
Bài thuốc trị lở ngứa, rôm sảy, mụn nhọt:
Bôi tại chỗ: Lá xuyên tâm liên 1 nắm, đem giã nát với rượu, rồi đắp lên vết lở ngứa, mụn nhọt.
Kết hợp thuốc sắc: Kim ngân hoa, sài đất, bèo cái, lá trắc bá, lá tre, mỗi thứ một nắm nhỏ. Đem sắc đặc lấy nước, chia 2 – 3 lần uống /ngày. Dùng đến khi khỏi.
Bài thuốc hỗ trợ chữa viêm phế quản:
Đơn thuốc: Xuyên tâm liên, mạch môn, huyền sâm mỗi vị (12g); vỏ quýt lâu năm, cam thảo mỗi vị (4g).
Bào chế: Một thang sắc đặc, nước sắc chia 2 – 3 lần uống/ ngày. Dùng 9 ngày liên tiếp.
Kiêng kỵ: Theo y học cổ truyền, xuyên tâm liên có tính hàn, khi sử dụng dài ngày có thể gây tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy; những người tỳ vị hư hàn không nên dùng. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước sử dụng, hoặc lựa chọn các sản phẩm chứa xuyên tâm liên đã được cấp phép, sử dụng theo hướng dẫn.
Trên đây là bài tìm hiểu về đặc điểm sinh trưởng, tác dụng của Xuyên tâm liên cũng như các bài thuốc hay được kết hợp sử dụng bởi xuyên tâm liên
Tham khảo sản phẩm Zhealth có chứa thành phần Xuyên tâm liên
| Số lượng | Niêm yết | KM giá | Tiết kiệm |
| 1 | 159.000 | 159.000 | |
| 2 | 318.000 | 318.000 | |
| 3 | 477.000 | 437.000 | 40.000 |
| 6 | 954.000 | 870.000 | 84.000 |
Lưu ý: Giảm thêm 15k nếu chuyển khoản thanh toán toàn bộ giá trị đơn hàng. Ưu đãi chỉ áp dụng cho khách hàng đặt mua tại đây.
Tư vấn cảm cúm 24/7 AZ 