Chuẩn đoán COPD theo GOLD và hướng dẫn điều trị COPD Bộ Y Tế

Chuẩn đoán COPD do GOLD công bố là một trong những cơ sở để nhận biết và chuẩn đoán, điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD hiệu quả. Ngoài ra, những người bị bênhh có thể tham khảo hướng dẫn điều trị COPD Bộ Y Tế. 

Chuẩn đoán COPD theo GOLD 

GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease – Chiến lược toàn cầu về bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính) khởi xướng năm 1998, nhằm xây dựng các khuyến cáo cho quản lý bệnh COPD dựa trên các nghiên cứu khoa học hiện hành tốt nhất. Theo định kỳ thường niên sẽ đưa ra những báo cáo, cập nhật về tình trạng bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính – COPD trên thế giới. 

Định nghĩa COPD theo GOLD 

COPD là bệnh lý thường gặp, có thể phòng ngừa và điều trị được. Đặc trưng các triệu chứng dai dẳng và giới hạn đường thở hoặc phế nang thường do tiếp xúc với hạt và khí độc hại kèm sự phát triển bất thường của phổi, bệnh đồng mắc làm tăng tàn phế và tử vong. Có thể có bệnh lý ở phổi trong sinh lý bệnh (VD: khí phế thũng). 

Chuẩn đoán COPD theo GOLD 2020

Chuẩn đoán COPD của GOLD 2020 không có thay đổi về định nghĩa nhóm A-B-C-D, đây vẫn được coi là cơ sở cốt yếu trong việc chuẩn đoán bệnh COPD. 

Theo GOLD, COPD được đánh giá dựa theo các yếu tố: 

• (1) Mức độ khó thở bởi thang điểm mMRC và ảnh hưởng của COPD lên cuộc sống bằng thang điểm CAT
• (2) Số đợt cấp phải nhập viện trong năm
• (3) Chức năng hô hấp tính bằng FEV1
• (4) Số bệnh đồng mắc

Từ các yếu tố trên bệnh nhân mắc COPD được phân làm 4 giai đoạn A,B,C,D theo biểu đồ dưới đây: 

Nhóm A: Nhóm nguy cơ thấp. Nhóm này ít triệu chứng, đặc trưng với GOLD 1 hoặc GOLD 2 (giới hạn đường thở nhẹ hoặc trung bình), có thể có 0-1 đợt cấp trong một năm, không có đợt cấp phải nhập viện, đánh giá thang điểm CAT < 10 hoặc mMRC từ 0-1.

Nhóm B: Nhóm nguy cơ thấp. Tuy nhiên, triệu chứng nhiều hơn, đặc trưng với GOLD 1 hoặc GOLD 2 (giới hạn đường thở nhẹ hoặc trung bình), trong năm có thể có 0-1 đợt cấp, không có đợt cấp phải nhập viện, đánh giá  thang điểm CAT ≥ 10 hoặc mMRC ≥ 2.

Nhóm C: Nhóm nguy cơ cao. Nhóm này cũng ít triệu chứng, đặc trưng với GOLD 2 hoặc GOLD 3 (giới hạn đường thở nặng hoặc rất nặng), có thể có ≥ 2 đợt cấp trong một năm, có ≥ 1 đợt cấp phải nhập viện, đánh giá trên thang điểm CAT < 10 hoặc mMRC từ 0-1.

Nhóm D: Nhóm nguy cơ cao. Nhóm này triệu chứng nhiều và nặng hơn, đặc trưng với GOLD 2 hoặc GOLD 3 (giới hạn đường thở nặng hoặc rất nặng), có thể có ≥ 2 đợt cấp trong một năm, có ≥ 1 đợt cấp phải nhập viện, đánh giá thang điểm CAT ≥ 10 hoặc mMRC ≥ 2.

Tham khảo các bảng đánh giá tình trạng COPD theo thang điểm mMRC và thang điểm CAT: 

Hướng dẫn điều trị COPD Bộ Y Tế

GOLD phân loại đợt cấp ra làm 3 mức độ: nhẹ, trung bình và nặng. Tùy thuộc vào độ nặng của đợt cấp COPD, bệnh nhân có thể điều trị ngoại hoặc nội trú. Hơn 80% bệnh nhân COPD đợt cấp được điều trị ngoại trú bằng thuốc giãn phế quản, corticosteroid và kháng sinh.

Hướng dẫn điều trị COPD Bộ Y Tế ban hành là tài liệu y khoa chuyên môn dành cho việc chuẩn đoán, điều trị COPD ở các cơ sở y tế. Bao gồm 5 chương chính: 

• Chương 1: Hướng dẫn chuẩn đoán và đánh giá bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính 
• Chương 2: Quản lý và điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính giai đoạn ổn định 
• Chương 3: Hướng dẫn chuẩn đoán và điều trị đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính Chương 5: Chương bệnh đồng mác (các bệnh mắc kèm)
• Chương 6: Phục hồi chức năng hô hấp và chăm sóc giảm nhẹ bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Trong khuôn khổ bài viết, chúng tôi chỉ trích lược một phần văn bản về các phương pháp điều trị chung và phương pháp điều trị COPD đợt cấp mức độ nhẹ, dành cho phần lớn các trường hợp COPD có thể áp dụng khi điều trị ngoại trú.

Điều trị chung cho người bị COPD: 

• Ngừng tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ như: khói thuốc lá, thuốc lào, bụi, khói bếp rơm, củi, than, khí độc….
• Cai nghiện đối với người nghiệ thuốc lá, thuốc lào
• Tiêm vắc xin phòng nhiễm trùng đường hô hấp hằng năm
• Vệ sinh mũi họng thường xuyên, giữ ẩm cố ngực về mùa lạnh
• Phát hiện sớm và điều trị kịp thời các nhiễm trùng tai mũi họng, răng hàm mặt.
• Phát hiện và điều trị các bệnh đồng mác. 
• Phục hồi chức năng hô hấp. 

Phục hồi chức năng hô hấp cho người bị COPD Bộ Y Tế: 

Hướng dẫn Bộ Y Tế dành hẳn một chương cho việc hồi phục chức năng hô hô hấp cho bệnh nhân COPD và đưa ra các bài tập khuyến nghị dành cho người mắc COPD.

Theo Bộ Y Tế, tập vận động là thành phần chủ yếu và bắt buộc trong chương trình phục hồi chức năng hô hấp và là cách tốt nhất để cải thiện hoạt động cơ xương ở bệnh nhân COPD.

Các phương thức tập luyện được khuyến cáo bao gồm: tập sức bền (endurance), tập sức cơ (strenght), các bài tập căng giãn, tập cơ hô hấp. 

• Tập sức bền: Tập trung vào làm khỏe các cơ chi trên và chi dưới, giúp đi lại và cải thiện hoạt động tim phổi. Các bài tập khuyến nghị: xe đạp lực kế, đi bộ trên mặt phẳng, dùng máy tập tay cơ công kế, băng đàn hồi, nâng tạ tự do. 
• Tập sức cơ: Các bài vận động nhịp nhàng nhưng lặp lại nhiều lần, cùng một động tác làm gia tăng khối cơ và sức cơ tại chỗ. kết hợp với hít vào khi giãn cơ và thở ra khi co cơ. Các bài tập khuyến nghị:  đạp xe, nâng chân, băng đàn hồi, bước bậc thang, bài tập ngồi đứng, nâng tạ tự do, ném bóng,…
• Tập cơ hô hấp: giúp tăng cường hoạt động của cơ hô hấp và giảm bớt khó thở trong sinh hoạt hàng ngày. Các bài tập khuyến cáo: Tập với dụng cụ nhỏ, tăng khả năng hít vào. 

Ngoài ra, văn bản hướng dẫn Bộ Y Tế còn đưa ra các phương pháp điều trị, các loại thuốc chỉ định dành cho các trường hợp đợt cấp COPD cụ thể theo từng mức độ. Tuy nhiên, các hướng dẫn điều trị với phương pháp phức tạp, cần có sự hỗ trợ từ các y bác sĩ, đội ngũ chuyên môn không khuyến cáo người bệnh tự ý áp dụng. 

Trên đây là một số nội dung chính trích lược từ văn bản cập nhật và thay đổi trong quản lý điều trị COPD (của GOLD 2020 và hiện hành) cùng Hướng dẫn chuẩn đoán và điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính Bộ Y Tế (2018). Bạn đọc có thể tìm kiếm và đọc chi tiết các văn bản gốc. Tuy nhiên, chúng tôi không khuyến cáo người bệnh tự mua thuốc điều trị trong văn bản và sử dụng khi chưa có ý kiến của bác sĩ chuyên khoa.

Giá niêm yết: 159.000đ/hộp